Ürojinekolojik ve Pelvik Rehabilitasyon

Ürojinekolojik ve Pelvik Rehabilitasyon

 

Kişinin istediği zaman istediği yerde kontrollü  idrar yapmasına işeme denir.

PELVİK TABAN NERESİDİR?

Karnımızın alt sınırını oluşturur.       

                  Önde  mesane -üretraya

                  Ortada vajina ve rahime,

                  Arkada rektuma destek verir.

 

Bu organları adeta ‘hamak’ gibi taşır. En önemli kası ise ‘levator ani’ dir.

PELVİK TABAN YETMEZLİĞİNDE NELER OLUR?

  **Ürolojik Bulgular 

 İdrar kaçırma, sık idrara çıkma, gece idrara çıkma, mesaneyi tam boşaltamama, idrar yapmaya başlayamama, kesik kesik idrar yapma

   **Jinekolojik Bulgular

Pelvik organ (rahim, vajina, mesane sarkmaları) açık yaralar, cinsel yaşam bozuklukları, Pelvik ağrı

   **Barsak Sorunları

İdrar ve gaz kaçırma, kabızlık, boşaltamama

İDRAR KAÇIRMA (İNKONTİNANS)TİPLERİ NELERDİR?

1-STRESS İNKONTİNANS: 

Kadınlarda daha sıktır. Karın içi basınç arttığı durumlarda Pelvik taban kas  zayıflığı nedeni ile idrar tutamamadır. Karın içi basıncın arttığı durumlar şunlardır; Öksürme, hapşırma, hoplama, zıplama, gülme vb….)

2-URGENCY (ACİL) İNKONTİNANS

Hasta idrarının geldiğini hissettiğinde tuvalete gidene kadar yetişemez ve kaçırır.

Şeker hastalığı, İnme, Parkinson, Multipl Skleroz ve İdrar Yolu Enfeksiyonunda görülür.

3-TAŞMA (OVERFLOW) ŞEKLİNDE İNKONTİNANS

Mesane dolmasına rağmen, idrar gelme hissi tam oluşmaz, oluştuğu anda ise kişi idrarını tutamaz.İşeme sonrası bile mesanede kalan bir miktar idrar vardır

İDRAR KAÇIRMA SIK MI GÖRÜLÜR?

İdrar kaçırma sıklığı ortalama yaklaşık %29’dur.

Kadınlarda erkeklerden daha sık görülür. Kadınlarda idrar kaçırma oranı %40’lara kadar çıkmaktadır.

MUAYENEDE NELER ÖNEMLİDİR?

 Hastanın bilinç durumu

Bacaklarında ödem olup olmadığı

Yürüme şekli

Bacakların ve genel nörolojik muayene sonucu

Pelvik taban kaslarının durumu; normalde pelvik taban kas basıncı 30-60 cm H2O, kas zayıflığı olanlarda ise bu basınç 0-5 cm H2O ya kadar düşmektedir.

KİMLERDE BU ZAYIFLIK DAHA SIKTIR?

*İleri yaş                                                                           *Gevşek bağ dokuya sahip olmak

*Çok gebe kalmış yapmış olmak                                      *Sigara kullanmak

*Gebelik                                                                            *Obesite

*Doğum yapmış olmak                                                      *Rahim operasyonu olmuş olmak

*Kadın cinsiyet                                                                   *Enfeksiyon varlığı 

*Irk                                                                                      *Organ sarkmaları olması

Doğumdan sonra stresi inkonkinans oranı %30-50 arasında değişir. Sezeryan doğumda bu oran daha düşüktür.

Wilson ve ark, doğum sonrası yoğun  Pelvik taban egzersizleri programı ile bu oranlarda azalma olabileceğini gösterdiler

Özellikle uzun doğum, vakum bağlanması, kilolu bebek, sfinkter yırtılması gibi durumlarda;

Obezite varlığında,

Sigara içenlerde,(öksürük de daha fazladır)

Kabızlıkta,

Radyoterapi almış olanlarda,

Rahimi alınmış olanlarda,

Bazı ilaç kullanımında (idrar söktürücüler, uyku ilaçları, antidepresanlar gibi..)

ÖNLEMEK İÇİN NELER YAPILABİLİR?

—Kafeinli yiyecek ve içecekler kısıtlanır,

—Kabızlıktan korunulur.

—Sıvı alımı kısıtlanmaz.Aşırı sıvı alımından kaçınılır.Akşam yemeğinden sonra sıvı kısıtlaması olabilir.

—Her işemede 300 cc idrar yapılmalıdır. Sık idrara gidilirse mesane hacmi azalır.                                       

PELVİK TABAN REHABİLİTASYONU

1.URGE ÜRİNER İNKONTİNANS

 Mesane eğitimi verilir. Bu durumda mesane. Kasının aşırı aktivitesi vardır.Antikolinerjik ve antispazmodik ilaçlar kullanılır. Bazen bu ilaçlara bağlı ağız kuruluğu ve kabızlık görülebilir.Pelvik Taban Egzersizleri önemlidir.Elektrik stimulasyonu, biofeedback ve manyetik stimulasyon denenebilir.

2-STRESS İNKONTİNANS

 En sık uygulanan Pelvik taban egzersiz ve eğitim programıdır. Yine özel protokolü ile elektrik stimulasyonu, biofeedback ve manyetik stimulasyon yapılabilir. 

 Yanıt yok ise cerrahi uygulanabilir.

3-TAŞMA (OVERFLOW ) İNKONTİNANS

Günde bir kez kateterizasyon yapılabilir.

Valsalva manevrası  ve suprapubik basınç uygulaması yapılmalıdır.

 Daimi katatere geçilebilir.

PELVİK TABAN VE ÜROJİNEKOLOJİK REHABİLİTASYON İÇERİĞİ

1- Hastanın eğitimi

2- Fizik Tedavi Yöntemleri

        Elektrik Stimulasyonu

        Biofeedback

        Vaginal konlar

        Magnetik alan tedavisi

3- Egzersizler

Pelvik Taban Egzersizleri

4- Mesane Eğitimi

FİZİK TEDAVİ YÖNTEMLERİ

PASİF YÖNTEMLER

Elektrik Stimulasyonu, Manyetik Alan Tedavisi

AKTİF YÖNTEMLER

Biofeedback, egzersizler, vajinal cone

 ELEKTRİK STİMULASYONU

Pelvik kas gücü 3 ten az ise elektrik stimulasyonu ile kas güçlendirme uygulanır. Elektrik stimulasyonunda orta frekanslı bir akım olan interferansiyel akım kullanılır. Bu akım için elektrot veya vajinal prob kullanılır. Böylece sfinkter kasılmasının fonksiyonu arttırılırken , mesanenin kasılması da azaltılır. Bu tedavi kalp pili ve ciddi aritmisi olanlarla, vajinal enfeksiyon ve sarkmalarda, ağır menstrüel kanamada, idrar geri kaçağı olanlarda uygulamamalıdır.

Aktif egzersiz ile kombine  edilirse başarı oranı  artar.

Haftada 2 veya 3 seanstan toplam 12 seans tedavi uygulanır.

Toplam tedavi süresi  20-30 dakikadır. İlk  seanslarda 15 dakikayı aşmamalıdır.

BİOFEEDBACK

Biyolojik olayların bir ekran aracılığı ile görsel ve işitsel sinyaller halinde hastaya gösterilmesidir. Pelvik taban kas kasılmasını hastaya öğretmek amacı ile kullanılır

Biz de kliniğimizde   MYONYX  biofeedback ve elektrik stimulasyonu cihazını ,vajinal , rectal pop ve  yüzeysel elektrot kullanma olanakları ile tedavide kullanmaktayız.

PELVİK TABAN EGZERSİZLERİ

Pelvik Taban Egzersizleri, ilk kez 1948 yılında Arnold Kegel tarafından tanımlanmıştır. 2 haftada etkisi ortaya çıkmaya başlar, 6-8 haftada şikayetler azalmaya başlar. Egzersiz 6 hafta - 4 ay arasında devam etmelidir. Egzersizden önce mesane boşaltılmalı ve gevşeme için rahat kıyafetler giyilmelidir.

Pelvik Taban Egzersizlerinin Yapılışı

—Dizler bükülü sırtüstü yatar pozisyonda iken baş hafifçe kaldırılır.

—İdrar ve gaz geçişini durduruyor gibi Pelvik taban kasları kasılır.

—İdeal olan bu pozisyonda 10 saniye tutmaktır.Takiben 10 saniye dinlendirilir.

—Kasları zayıf olanlarda daha uzun dinlenme süresi gerekir.

—Kasılma sırasında nefes tutulmamalıdır.

—Gluteal ( kalça)  bölge, karın kasları ve uyluk kasları kasılmamalıdır.

—Hedef, bir egzersiz setinde 10 tane yavaş kasılma ve bunu takiben yapılan 10 hızlı kasılmadır.

—24 saatte 6-8 egzersiz seti önerilmektedir.

—Bu egzersizler yan, ayakta, emekleme gibi değişik pozisyonlarda ve çeşitli günlük aktiviteler sırasında da yapılabilir.

Yeni bir egzersiz pozisyonuna geçmeden önce hasta diaphragmatik solunum yaparak gevşemelidir.

Kori bo. ve arkadaşları, Pelvik taban kas egzersizlerinin stresi üriner inkontinansta oldukça etkili olduğunu bulmuşlardır.

Bu hastalarda kollajen yapısının bozukluğu da düşünülerek kollajen takviyesi  de verilebilir.

Pelvik kas gücü artışı ile Pelvik organ prolapsusu ihtimali azalır , barsak kontrolü artar. Orgazm artar. Ve sexüel problemler azalır. Hastalar bilinçlendiği için öksürme veya ağır aktiviteden önceki pelvik taban kaslarını doğru bir şekilde kasarak idrar kaçırmayı önlemektedir.

Egzersizlere  biofeedback ve elektrik stimulasyonu eklenmesi daha iyi sonuçlara yol açar.

‘’ Chen ve ark. 72 stress grinner inkontinanslı hastada yaptıkları çalışmada bu programın etkinliğini incelemişlerdir. 2. Yılın sonunda ped kullanımının anlamlı ölçüde azaldığını ve rehabilitasyon programının cerrahi tedaviye etkili bir alternatif olduğunu söylemişlerdir.      

EGZERSİZİ NASIL ÖĞRETELİM?

1-Stop Testi

  Hastadan günün 2.işemesinde, idrar yapmanın ortasında iken, kasları  kasarak idrar akışını durdurması istenir.Tamamen durdurma hatta yavaşlatma bile uygun kasların çalıştığını ve kas gücünün iyi olduğunu gösterir.Bu bir egzersiz değil  sadece eğitimdir. Çünkü enfeksiyon riski vardır.

2- Muayene ile,

3- Biofeedback ile,

4- Elektrik stimulasyonu ile..

Sonuçta  ürojinekolojik rehabilitasyon  kadınlarda jinekolog , erkeklerde ürolog ve ikisinde de fizik tedavi uzmanının bir arada çalıştığı bir ekip işidir. Doğru hastaya doğru tedavinin planlanması  ekip çalışması ile mümkündür.Hem eğer operasyon geçirdiyse cerrahın dokudaki gördüğü hasarı direkt iletmesi, hem de hastanın eski durumunu da bilmesi açısından  görüşlerini bildirmesi çok önemlidir. Tüm bu değerlendirmelerin ardından hasta ile ortak hedeflerin belirlenip hedeflerin ilerlemeleri gördükçe güncellenmesi daha gerçekçidir.